Sinemada toplumsal cinsiyet eşitliği nasıl mümkün? - Ayşe Kaşıkırık

Yazar: Ayşe Kaşıkırık

Kaynak: Politikyol

Toplumun kılcal damarlarına işlemiş olan, hayatın her alanına sirayet eden ve yüzyıllardır süregelen cinsiyet eşitsizlikleri sinema sektöründe de fazlasıyla hissediliyor. Kadınlar sinema sektöründe “eril bakış açısı” nedeniyle, çok boyutlu hak ihlallerine maruz kalıyor; kaynaklara ve fırsatlara erişim sıkıntısı yaşıyor, daha az kazanıyor, geri planda kalıyor ve emeği görünmüyor.

Benzer durum yönetmenlik koltuğunda da geçerli. Erkek yönetmenler sinemada ön planda yer alırken, kadın yönetmenler göz ardı ediliyor ve sinemada görünür olmak için büyük bir mücadele veriyor. Erkeklerin ezici çoğunlukta olduğu, bir diğer ifadeyle erkek hakimiyetindeki sinema dünyasında kadın yönetmen olmak öyle kolay değil aslında.

Kadınlar Sinemada “Yokluk Sendromu” Yaşıyor!

“Avrupa Film Prodüksiyonunda Kadın Profesyoneller” başlıklı 2016-2020 dönemindeki uzun metrajlı filmleri içeren rapora [1] göre kadınlar,

Tüm yönetmenlerin sadece %23’ünü
Senaristlerin %27’sini
Aktif yapımcılarının %33’ünü
Tüm görüntü yönetmenlerinin yalnızca %10’unu
Aktif olan müzik bestecilerinin yalnızca %9’unu
En az bir başrolde yer alan tüm aktörlerin %39’unu oluşturuyor.
Türkiye’de durum daha vahim. Uluslararası Kadın Yönetmenler Festivali’nin son 5 yıldaki istatistiğine göre, Türkiye’de uzun metraj filmlerde kadın yönetmen oranı sadece %0,7 [2]. Diğer bir ifadeyle, 100 yönetmenden 1’i bile kadın değil!

Görüldüğü üzere, sinema sektöründe temsilde eşitlikten oldukça uzak bir tablo ile karşı karşıyayız. Hakikaten, sinemada yönetmenlikten senaristliğe yapımcılıktan aktörlere kadar kadın temsilinde alınacak epey bir yol var…

Kadınlara Sinemada Fırsat Eşitliği Sağlanmıyor!

 Kadın Yönetmenler Derneği ve Küresel Eşitlik ve Kapsayıcılık Ağı iş birliğinde hazırlanan “Sinemada Çeşitlilik, Kapsayıcılık ve Çok Kültürlülük Rehberi”ne göre [3],

Kadınlar çeşitli zorluklar nedeniyle erkeklere göre daha az film çekiyor, bu durum festival başvurularına da yansıyor.
Festivallerin ödül jürilerinde ve ödül dağıtımında kadınlar geri planda kalıyor.
Kadınlar halen uluslararası festivallerde daha az aday gösteriliyor.
Sinema sektöründe taciz olayı çok fazla. Kadınlar film setlerinde şiddetin farklı türlerine sıklıkla maruz kalıyor.
Kadın yönetmenlerin ortaya çıkmasıyla kadın karakterler biraz daha ete kemiğe büründü. Kadınların yaşadıkları sorunlara kadın yönetmenler daha fazla eğiliyor, ilgi gösteriyor.
Hatırlatmakta fayda var. 94 yıllık Oscar tarihinde kadınlar sadece 3 kez “En İyi Yönetmen Ödülü”nü aldı. Aslında bu veri, sinema dünyasında kadınların yaşadığı cinsiyet eşitsizliğinin önemli bir göstergesi, aynı zamanda sonucu.

 KADINLAR HAYATIN HER ALANINDA GÖRÜNÜR OLMALI!

Daha eşit, özgür, demokratik ve hak temelli bir dünya yaratmak istiyorsak, kadınlar hayatın her alanında görünür olmalı. Kadınlar ne kadar görünür olursa, kadınlara yönelik ayrımcılığın ve eşitsizliğin önüne o kadar geçilebilir. Bu bakış açısıyla, sinemada toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması için her aşamada kadınlar eşit temsil edilmeli, kadınların emeği görünür olmalı, cinsiyetler arasındaki ücret eşitsizliğine bir son verilmeli ve “eşit değerde işe eşit ücret ilkesi” benimsenmeli. Sinemadaki esnek çalışma saatleri yeniden düzenlenmeli ve çalışma koşulları iyileştirilmeli. En nihayetinde, şiddetin farklı türlerine (fiziksel, ekonomik, psikolojik, dijital vb.) karşı güçlü yaptırımlar uygulanmalı.

“BAŞKA” BİR SİNEMA MÜMKÜN!

Sinemada eşitliğin sağlanması için sanatın birleştirici, kapsayıcı ve bütünleştirici gücünden faydalanmalı; etrafa yaydığı umut ışığından ilham almalı.

Hayatın her alanında olması gerektiği gibi sinemada da fırsat eşitliği yaratılmalı.

Daha eşit, özgür, demokratik ve hak temelli bir dünya yaratmak istiyorsak, kadınlar hayatın her alanında görünür olmalı. Kadınlar ne kadar görünür olursa, kadınlara yönelik ayrımcılığın ve eşitsizliğin önüne o kadar geçilebilir.
Kadın yönetmenlerin ve kadın yönetmenlerle ilgili festivallerin sayısı artmalı.

Sinemada “Female Gaze[1]” önemsenmeli.

Kaynakça

[1] The European Audiovisual Observatory (2022). Female audiovisual professionals in European TV fiction production 2020 Figures, https://rm.coe.int/female-professionals-in-european-film-production-december-2021/1680a4d30a.

[2] https://kadinyonetmenlerfestivali.com.tr.

[3]https://kadinyonetmenlerfestivali.com.tr/media/2242/sinemada-cesitlilik-kapsayicilik-ve-cok-kulturluluk-rehberi-kitabi.pdf.

[1] Kadın bakışı. Feminist sanata ait bir terim. Genel olarak, erkeğin bakış açısından bakan sanata karşı kadının gözünden bakan sanatı anlatır.